afp: Çinin Fransadakı səfiri post-sovet ölkələrinin suverenliyini şübhə altına aldıqdan sonra Paris və Ab-dən töhmət alarkən Şərqi Avropa və Ukraynada hiddət doğurub.
Cümə günü Fransanın LCI xəbər kanalında çıxış edən səfir Lu Şaye Sovet İttifaqının süqutundan sonra ortaya çıxan ölkələrə “beynəlxalq hüquqa görə effektiv statusun olmadığını, çünki onların suveren dövlətlər statusunu təsdiq edən beynəlxalq saziş olmadığını” təklif edib.
Səfirin bu fikirləri təkcə Rusiyanın 2022-ci ilin fevralında işğal etdiyi Ukraynaya deyil, 1991-ci ildə Sovet İttifaqının süqutundan sonra müstəqil dövlətlər kimi meydana çıxan bütün keçmiş sovet respublikalarına, o cümlədən Avropa İttifaqı üzvlərinə şübhə yaradır.
Avropa Birliyinin xarici siyasət rəhbəri Josep Borrell bu sözləri Avropada hiddətin son əlaməti olaraq “qəbuledilməz” adlandırıb.
“Avropa Birliyi yalnız bu bəyannamələrin Çinin rəsmi siyasətini təmsil etmədiyi güman edə bilər”, – deyə o, tweetdə bildirib.
Ukrayna prezidentinin köməkçisi Mykhaylo Podolyak bazar günü bildirib ki, post-sovet ölkələrinin statusu “beynəlxalq hüquqda təsbit olunub”. Bununla yanaşı, o, Lu-nun 2014-cü ildə Rusiya tərəfindən işğal olunmuş Krımla bağlı fikirləri ilə də fikir mübadiləsi aparıb.
LCi-də müsahibəsi zamanı Krımın ukraynalı olub-olmadığını soruşduqda, Lu cavab verdi: “Bu, problemə necə baxmağından asılıdır. Tarix var. Krım başdan-ayağa rus idi”.
“Min illik tarixi ilə bağlı skrupulyut olan bir ölkənin nümayəndəsindən “Krımın tarixi”nin absurd versiyasını eşitmək qəribədir”, – podolyak Çinə istinadən deyib.
Müstəqillik əldə etdikdən sonra Avropa Birliyinə daxil olan bütün keçmiş sovet respublikaları olan Estoniya, Litva və Latviyanın xarici işlər nazirləri açıq-aydın çin diplomatlarının yeni sinfinin bir hissəsi olan Lu-nun fikirlərini qınadı.
Latviyanın xarici işlər naziri Edqars Rinkeviçs “Twitter”də onun fikirlərinin “tamamilə qəbuledilməz” olduğunu, Estoniyanın baş diplomatı Marqus Tsahkna isə onları “yalan və tarixin yanlış şərhi” adlandırıb.
– ‘Çinə etibar etmə’ –
Mübahisənin vaxtı Çin prezidenti Si Jinpingi Ukrayna işğalına son qoymaq üçün Rusiya lideri Vladimir Putinə təzyiq göstərməyə təşviq etmək məqsədilə bu ay Pekinə səfər edən Fransa prezidenti Emmanuel Makron üçün utandırıcıdır.
Makronun səfəri, Xinin Rusiya ilə rəsmi ittifaqını nəzərə alaraq, Çinin niyyətinə şübhə ilə gələn bəzi Qərb müttəfiqləri arasında narahatlığa səbəb olub.
Şənbə günü Fransa xarici işlər nazirliyi bildirdi ki, “Fransadakı Çin səfirinin Sovet İttifaqının süqutundan sonra müstəqil olan ölkələrin sərhədləri ilə bağlı bəyanatlarını narahatlıqla öyrənib”.
“Bu bəyanatların belə olmayacağına ümid etdiyimiz mövqeyini əks edib-etmədiyini söyləmək Çindən asılı olaraq qalır”, – deyə o əlavə edib.
Litvanın xarici işlər naziri Qabrielius Landsbergis “Twitter”də yazıb ki, “əgər kimsə hələ də düşünürsə ki, Nəyə görə Baltikyanı ölkələr Çinə “Ukraynada sülhü brokerləşdirmək” üçün etibar etmirlər, burada Çin səfiri Krımın Rusiya olduğunu və ölkələrimizin sərhədlərinin heç bir hüquqi əsası olmadığını iddia edir”.
Çin Ukrayna müharibəsində özünü bitərəf partiya kimi qələmə verməyə çalışsa da, Rusiya ilə münasibətlərini vurğulayıb və Kiyev və onun Qərb dəstəkçiləri tərəfindən rədd edilən münaqişənin siyasi həllini təklif edib.
“Əgər siz böyük siyasi oyunçu olmaq istəyirsinizsə, Rusiya xaricilərinin təbliğatını parrot etməyin”, – Ukrayna prezidentinin köməkçisi Podolyak əlavə edib.
Ssrİ-nin parçalanmasından çıxan ölkələr BMT-nin suveren üzvləri kimi qəbul edildi. Həmin vaxt Çin onları qəbul edirdi.
– ‘Qarabağ döyüşçüsü’ –
Lu əvvəllər Çin diplomatlarının “qurd döyüşçüsü” adlandırılan sinfinin üzvü olduğunu etiraf edib. Bu ləqəb Çinə düşmən hesab etdikləri tənqidçilərə kəskin cavab verənlərə verilib.
2019-cu ilin yanvarında o, Kanadada “ağ supremacy”də ittiham edib. O, Çində həbs edilmiş iki kanadalının azadlığa buraxılmasını tələb edib. Bu, Huawei-nin icraçısı Meng Vanzhou-nun Birləşmiş Ştatların tələbi ilə Kanadada həbs edilməsindən bir neçə gün sonra baş verib.
Parisdə yeni rol aldıqdan sonra o, 2021-ci ildə tənqidi fransız tədqiqatçını “kiçik thug” və Twitter-də “troll” adlandırarkən yeni diplomatik tüpürcəyə səbəb olmuşdur.
O, həmçinin Çinin zorla ələ keçirməklə hədələdiyi Tayvana səfərini ölçüb-biçən fransız qanunvericilərinə də nişan aldı.
Fransa xarici işlər nazirliyi tərəfindən “təhqir və təhdidlərə” görə geri çağırılan o, “qrafik məsələləri” istinad edərək, xarici görünüşünü gecikdirmək üçün olduqca qeyri-adi addım atdı.
Bu isə Parisdə daha da qıcıq yaratdı.
“Nə Fransa, nə də Avropa bir doormat,” o zaman Avropa naziri Klement Beaune xəbərdarlıq etmişdi. “Səfir kimi çağırılanda xarici işlər nazirliyinə baş çəkirsiniz”.
Şərh yaz