Dünyada atom enerjisinə maraq yenidən artır

Dünyanın bir çox ölkəsi “sülh məqsədli atom”un əleyhdarlarının təzyiqlərinə baxmayaraq, nüvə energetikasının inkişafına üstünlük verir. Enerji böhranı fonunda bu sahəyə münasibətdə dəyişikliklər açıq şəkildə hiss olunur.

Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (MAQATE) statistikalarına əsasən, hazırda dünyada 415 nüvə reaktoru fəaliyyət göstərir. Beynəlxalq Nüvə Assosiasiyasının (WNA) məlumatına görə, atom enerjisinin əsas istehsalçıları Rusiya, ABŞ, Çin, Fransa və Yaponiyadır.

Rusiyanın dövlət korporasiyası olan “Rosatom” hazırda dünyada atom elektrik stansiyalarının (AES) tikintisi üzrə ən böyük sifariş portfelinə sahibdir. Hazırda 10 ölkədə 33 enerji blokunun layihələndirilməsi və tikintisi həyata keçirilir, bunlardan 22-si 7 ölkədə inşa mərhələsindədir. Əksər ölkələrdə kifayət qədər karbohidrogen ehtiyatı olsa da, onlar enerji mənbələrini diversifikasiya etməyə çalışır və bu kontekstdə atom enerjisi bir çoxları üçün prioritetə çevrilir.

Son dövrlərdə dünyada AES-lərin inşası üzrə qlobal tendensiya daha da güclənib. Hökumətlər getdikcə daha çox atom enerjisinin davamlı inkişafda oynadığı rolu yenidən dəyərləndirirlər: bu enerji növü həm etibarlı, həm də nisbətən əlçatan şəkildə enerji təminatı yarada bilər. Bu isə neft və qazdan asılılığın azalması deməkdir.

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, nüvə energetikası təhlükəsizliyin artırılmasına, fosil yanacaq qiymətlərindəki dalğalanmaların təsirini azaltmağa, iqlim dəyişikliyinin fəsadlarını yumşaltmağa, hava çirkliliyinə qarşı mübarizəyə və enerji ehtiyatlarının şaxələndirilməsinə xidmət edir. Eyni zamanda, AES-lərin inşası yeni iş yerləri yaratmaqla da davamlı inkişafa töhfə verir.

“Rosatom” bildirir ki, Azərbaycanla strateji tərəfdaşlıq imkanlarını genişləndirməkdə maraqlıdır. Bu sahədə əməkdaşlıq illərlə davam edən sıx işbirliyi tələb edir. AES-in tikintisi başa çatdıqdan sonra rus tərəfi onun fasiləsiz fəaliyyətini təmin etmək və bütün istismar dövründə nüvə yanacağı ilə təchiz olunmasını öhdəsinə götürür. Yeni tipli AES-lərin istismar müddəti 60 ildir, lakin mütəmadi modernizasiya bu müddəti onilliklərlə uzada bilər. Bu əməkdaşlıq çərçivəsində kadr hazırlığı, texniki xidmət, avadanlıq təchizatı və digər sahələrdə əməkdaşlıq Azərbaycan və Rusiya arasında uzunmüddətli iqtisadi əlaqələr yaradacaq.

“Rosatom” enerji, maşınqayırma, tikinti sahələrində fəaliyyət göstərən çoxprofilli holdinq olmaqla yanaşı, həm də qeyri-nüvə texnologiyaları, logistika, Şimal dəniz yolunun inkişafı və ekoloji layihələrlə məşğuldur. Şirkət, tərəfdaşların ehtiyaclarına uyğun olaraq, yerli şirkətlərin və beynəlxalq konsorsiumların layihələrə cəlb olunmasına hazırdır ki, bu da texnologiya və büdcə baxımından optimal həllər təqdim etməyə imkan verir. “Rosatom” istənilən model üzrə nüvə-enerji layihələrinin həyata keçirilməsi üçün kifayət qədər təcrübəyə və resursa malikdir və Azərbaycan tərəfinin maraqlı olması halında əməkdaşlığa hazırdır.

Atom enerjisi sahəsindən əlavə, Rusiya və Azərbaycan arasında digər istiqamətlərdə də geniş əməkdaşlıq imkanları mövcuddur və bu əməkdaşlıq davam etdiriləcək. Azərbaycan İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Agentliyinin (AZPROMO) icraçı direktoru Yusif Abdullayevin sözlərinə görə, ölkələr arasında münasibətlər daha da strateji mərhələyə keçib. Əməkdaşlıq sahələri olduqca genişdir və demək olar ki, əməkdaşlıq etmədiyimiz sahə yoxdur. Biz qonşuyuq, coğrafiya bizim taleyimizdir. Azərbaycanda təxminən 1900 Rusiya şirkəti qeydiyyatdan keçib. Rusiya hələ də Azərbaycanın qeyri-neft ixracında birinci yerdədir. Yalnız son 4 ayda Rusiyaya 350 milyon dollar dəyərində məhsul ixrac olunub. Ümumilikdə isə 4 ay ərzində ticarət dövriyyəsi 1,3 milyard dollar təşkil edib – bu olduqca ciddi rəqəmdir.

İlham Abdullayev
Diaspora fəalı,
Moskva, Rusiya